فردیت هر کودک مهمترین نکته ای ست که باید به آن پرداخت و زمینه های رشد آنرا فراهم کرد. هیچ کودکی شبیه کودک دیگر نیست و نباید هم باشد. همانگونه که اثر انگشت هیچ انسانی مشابه شخص دیگری نیست. آموزش های هنری خلاقیت محور با تاکید بر این نکته تلاش می کنند تا شرایط مناسبی برای رشد و شکوفایی استعداد های منحصر به فرد کودکان فراهم کنند.
گاهی بر سر راه شکوفایی استعداد کودکان موانعی وجود دارند که عموما ریشه در اشتباهات رفتاری والدین یا مربی دارند. شاید این اشتباهات به نظر پیش پا افتاده بیایند، اما بسیار سرنوشت ساز هستند. در ادامه به برخی از این اشتباهات اشاره می کنم.
استفاده از الگوها یکی از آسیب های شایع در نقاشی محسوب می شود. الگو ها به شکل ضمنی به کودکان یادآوری می کنند که آنها و افکارشان برای نقاشی هایشان کافی نیستند و باید از چیزی بیرون خود پیروی کنند و به این شکل بذر عدم اعتماد بنفس و وابستگی را در کودکان می کارند.
همچنین الگوها مانع بزرگی بر سر راه تخیل ورزی کودکان هستند. در حالی که یکی از مهمترین فواید نقاشی برای کودکان، امکانی ست که نقاشی برای رشد تخیل کودک فراهم می کند.
کتاب های رنگ آمیزی مصداق بارز الگوهایی هستند که ذهن کودکان را محدود می کنند و امکان پویایی و تخیل را از آنها می گیرند. تقویت مهارت های دست ورزانه کودک نگرانی بسیاری از والدین است. به همین جهت به کتاب های رنگ آمیزی پناه می آورند تا از این راه مهارت رنگ آمیزی کودک را افزایش دهند. نکته اینجاست که کودکان از طریق نقاشی آزاد هم خواهند توانست به چنین مهارت هایی دست یابند. با این تفاوت که نقاشی آزاد علاوه بر مهارت های دست ورزانه امکان تخیل ورزی، بیان خود، شکل گیری اعتماد بنفس و ذهنیت خلاق را هم برای کودک فراهم می کند.
هیچ کودکی شبیه کودک دیگری نیست. و نقاشی هیچ کودکی هم قرار نیست شبیه نقاشی فرد دیگری باشد. دنیای هنر، دنیای تفاوت هاست نه شباهت ها. هر نوع مقایسه نقاشی کودکان با هم، حسی از نگرانی را در آنها بر می انگیزد و آنها را در جریان رقابتی نادرست و غیر سازنده قرار می دهد. کودکی که نقاشی اش با دیگری مقایسه شده، برای دریافت تایید والدین خود، تلاش می کند تا نقاشی خود را شبیه نقاشی مورد تایید کند. و این آغاز از بین رفتن فردیت کودک و تجربه ای نامطبوع از احساس عدم پذیرفته شدن از سوی والدین است.
چنین کودکی نه تنها دچار عدم اعتماد بنفس خواهد شد، بلکه به مرور امکان شکل گیری عزت نفس را هم در وجود خود از دست خواهد داد. (برای مطالعه تفاوت اعتماد بنفس و عزت نفس به پایان مقاله رجوع کنید.)
یکی دیگر از اشتباهاتی که استعداد هنری کودکان را از بین می برد، بی توجهی به نقاشی کودکان است. بی توجهی به نقاشی کودکان آنها را نسبت به آنچه انجام می دهند دلسرد می کند و در آنها این احساس را بوجود می آورد که آنچه انجام می دهند واجد ارزش نیست. این امر اشتیاق به فعالیت هنری را در وجود کودک از بین خواهد برد.
کودکان نیازمند تشویق هستند. باید کار و فعالیت شان را با دقت ببینید و نکات جالبی را در آن کشف کنید و با اشاره به آن نکات آنها را مورد تشویق قرار دهید.
گاهی والدین از کودکان درباره نقاشی هایشان سوال می پرسند. “بگو چی کشیدی؟” این پرسش ساده با توجه به انگیزه پشت آن و لحن پرسشگر می تواند در ذهن کودک تشویق یا تنبیه و بازجویی تلقی شود.
در شکل مثبت و تشویق گونه آن فرد پرسشگر می تواند با اشاره به نکات جذاب نقاشی و بیان این نکته که تحت تاثیر نقاشی قرار گرفته است، از کودک تقاضا کند تا درباره نقاشی اش توضیحات بیشتری بدهد.
اما در سوی منفی و بازجویانه معمولا پرسشگر با لحنی که نشان از نارضایتی او بابت عدم فهم نقاشی دارد از کودک سوال می پرسد. چنین لحنی حسی از سرزنش را به کودک منتقل می کند. کودک خود را در موقعیتی می یابد که گویی پس از هر نقاشی باید در جلسه بازجویی از خودش، افکارش و نقاشی هایش دفاع کند و این موجب ایجاد عدم اشتیاق به نقاشی و نهایتا ترک نقاشی از سوی کودک خواهد شد.
آموزش تکنیک ها در نقاشی باید وابسته به نیاز کودک باشد. اکثر کودکان از نقاشی به عنوان ابزاری برای تفریح، بیان تخیلات و داستان های ذهنی شان استفاده می کنند. آنها معمولا در پی به تصویر کشیدن شکل بیرونی پدیده ها نیستند.
نکته دیگر اینکه کودکان در بسیاری مواقع حتی قادر به درک مفهوم و چرایی بسیاری از تکنیک ها نیستند. به عنوان مثال تکنیک سایه و روشن که وابسته به مفهوم پرسپکتیو و عمق نمایی ست، برای کودکان قبل سنین آغازین نوجوانی اساسا قابل درک نیست. ( برای مطالعه بیشتر درباره این موضوع می توانید به مقاله ” رویکردی متفاوت درباره تکنیک های نقاشی کودک ” مراجعه کنید.)
آگاهی مربی از مباحث حرفه ای هنر و آشنایی او با شرایط ذهنی و رشدی کودکان امری اجتناب نا پذیر است. ۵ اشتباهی که در بالا به آن اشاره شد نه تنها از سوی والدین بلکه در اکثر مواقع از مربیان نا آگاه سر می زند. پس به عنوان والد حتما لازم است از دانش و مهارت مربی هنری کودک خود اطمینان پیدا کنید و در انتخاب آموزشگاه هنری مناسب دقت فرمایید.
آنچه والدین درباره نقاشی تصور می کنند یا انتظاری که از فرزندشان در این زمینه دارند عموما حاصل سنت های ذهنی ست که با معیارهای علمی فاصله زیادی دارند. در نقاشی کودکان به دنبال افزایش مهارت های نقاشانه نباشید. در مقابل تلاش کنید تا با مطالعه مقالات و کتاب های علمی درباره هنر کودک ، از این فعالیت فرزندتان به عنوان ابزار مفید و موثری برای شناخت بیشتر و تقویت سایر جنبه های رشدی او بهره برداری کنید.
قطعا می توان موارد دیگری را هم به آنچه بدان اشاره شد، اضافه کرد. اما به نظر می رسد توجه به نکات هفتگانه بالا و به کاربستن آنها بتواند تا حد زیادی به رشد و شکوفایی استعداد هنری کودکان در مسیر خلاق کمک کند.
رشت. بلوار دیلمان
013-۳۳۷۲۵۹۶۰
